رتبه ۲۰ خوزستان ميان استان‌ها در جمعيت فقيربزرگنمايي قلمكوچكنمايي قلمبازگشتhttps://ebtekarnews.com/?newsid=201564تحول در معماري و برنامه‌ريزي شهري، گسترش زيرساخت‌هاي دولت الكترونيك، بهينه‌سازي اماكن عمومي، بالابردن سطح خدمات پزشكي و آموزشي و رفاهي، كاهش ساعات كاري در فعاليت‌هاي بيروني و افزايش دستمزدها، تغيير نظام‌نامه مهندسي ساختمان براي الزام پيمانكاران به تطابق با معيارهاي توسعه پايدار، پرداخت تسهيلات بهسازي خانه‌ها از جمله مواردي است كه مي‌تواند از رنجش زندگي در گردوغبار بكاهد.
به گزارش خبرآنلاين، تدوام پديده گردوغبار از ابتداي سال جاري تاكنون مشكلات و مخاطرات زيادي براي جامعه ايجاد كرده است. از طرفي پديده گردوغبار تاثير يكساني بر طبقات اجتماعي و مناطق مختلف كشور نگذاشته است و طبقات فرودست و مناطق حاشيه‌اي با شدت بيشتري با اين مشكل دست‌وپنجه نرم مي‌كنند. مقابله با پديده‌اي مثل گردوغبار با اقداماتي در جهت كاهش اين پديده و افزايش تاب‌آوري در برابر آن صورت مي‌گيرد. در اين باره با محمدرضا جعفري، پژوهشگر محيط زيست و توسعه گفت‌وگو كرده‌ايم كه در ادامه مي‌خوانيد.
از تاب‌آوري در برابر مخاطرات و آسيب‌هاي پديده گردوغبار تعبيرهاي زيادي شده است، شما چطور آن را تعريف مي‌كنيد؟
مسئله اساسي در اين مورد زيست فردي و حيات اجتماعي در شرايط استمرار وقوع پديده‌ي گرد و غبار است. ما بايد از تعيين آسيب‌پذيري و اثرات مختلف اين پديده فراتر رفته و نگاه خود را بر نحوه و شيوه‌هاي تداوم حيات باكيفيت و رفاه عمومي‌كه امكان تاب‌آوري در شرايط بحراني را ميسر مي‌كند متمركز كنيم. اما بايد مفهوم تاب‌آوري را از اين نگاه كه مي‌خواهد مسئله را به نوعي تحملِ فردي در شرايط ناگزير تقليل دهد و آن را به اصطلاح سوختن و ساختن تحت هر شرايطي تعبير كند آزاد كنيم. تاب‌آوري روشي فردي در مقابل بحران نيست، بلكه راهكاري ساختاري مرتبط با عدالت اجتماعي و متناظر با رفاه عمومي است كه جنبه‌هاي متفاوت اقتصادي و اجتماعي را دربر مي‌گيرد. به اين معنا تاب‌آوري، ايجاد و توسعه‌ي ظرفيت‌هاي اجتماعي-اقتصادي و ابزاري براي تسهيل فرآيندهاي بازيابي و كاهش مخاطرات و آسيب‌پذيري است. از طرفي بايد در نظر داشت كه شدت و وسعت آسيبي كه از پديده‌هاي جوي و اقليمي بر مناطق مختلف وارد مي‌شود به شكل مستقيمي متاثر از ميزان توسعه‌يافتگي آن مناطق و ظرفيت‌هاي زيرساختي است كه از پيش براي مواجهه با اين پديده‌ها مهيا شده است. در واقع ميزان توسعه‌يافتگي رابطه مستقيمي با حفظ كيفيت زيست و تداوم و بازگشت زندگي به شرايط نرمال پس از بحران دارد. در مقابل مفاهيم محدود و تقليل‌گرايانه تاب‌آوري و سازگاري كه از زبان رسانه‌ها و كارشناسان ارگانيك حاكميتي و جريان اصلي محيط زيستي بيان مي‌شود، بايد بحث ظرفيت‌سازي و ارتقاي شاخص‌هاي توسعه انساني، اجتماعي و استانداردهاي زيستي مطرح شود.
مقالات بيشتر:باغ تالار
عدم توسعه يافتگي چگونه در برابر پديده‌اي مثل گردوغبار خود را نشان مي‌دهد؟
بگذاريد به صورت نمونه به استان خوزستان بپردازم. صدمات ناشي از جنگ و فرسودگي زيرساخت‌هاي شهري و روستايي و عدم توسعه زيرساخت‌هاي اقتصادي و اجتماعي متناسب با افزايش جمعيت در استان خوزستان، باعث شده كه شرايط استاندارد زندگي از زيستمندان آن دريغ شود. فقر، محروميت و بيكاري، فقدان امكانات اجتماعي و فرهنگي، ضعف در خدمات پزشكي، بهداشتي و آموزشي از عوامل ايجاد نارضايتي عمومي از زندگي در استان‌هايي مثل خوزستان است كه نتيجه آن به شكل مهاجرت‌هاي گسترده نمود پيدا كرده است. آمار رسمي‌كشور نشان مي‌دهد كه استان خوزستان با دارا بودن ۶ درصد جمعيت كشور رتبه دوم در توليد ناخالص ملي را دارا است. ۷۰ درصد نفت كشور و ۵۰ درصد محصولات پتروشيمي در اين استان توليد مي‌شود. خوزستان جايگاه دوم در توليد محصولات كشاورزي و جايگاه دوم در توليد فولاد كشور را دارد و داراي ۵۰ ميليون تن ظرفيت بندري است. اما با اين وجود، خوزستان با معضلاتي عميق از جمله نرخ بالاي بيكاري، مهاجرت و فقر در كنار فرسودگي زيرساخت‌هاي شهري و روستايي همچون آب، برق، گازرساني و راه‌ها دست به گريبان است.
در مطالعات متعددي كه براي دستيابي به درجه توسعه‌يافتگي استان‌ها صورت گرفته شاخص‌هاي مربوط به زيرساخت‌هاي بهداشتي-پزشكي، خدمات بهزيستي-اجتماعي، ارتباطات و ارتباطي، فرهنگي، آموزشي، تفريحي، حامل‌هاي انرژي و نيز شاخص‌هاي اقتصادي همچون نرخ اشتغال و بيكاري، سپرده‌هاي بانكي بررسي شده است. بر اساس اين مطالعات در مورد خوزستان مي‌توان به موارد ذيل اشاره كرد؛ قرار گرفتن در رتبه دوم بيكاري در تابستان ۹۷، رتبه ۲۵ در ميزان درجه توسعه‌يافتگي ميان استان‌هاي كشور، رتبه ۲۰ ميان استان‌ها در جمعيت فقير، قرار گرفتن در گروه ناامن غذايي ميان استان‌هاي كشور، رتبه ۲۳ در ميزان پس‌انداز مالي، دارا بودن رتبه اول در فرستادن مهاجر به ديگر استان‌ها در بازه زماني ۹۵-۹۰، رتبه ۱۵ در ميان استان‌هاي كشور از لحاظ دسترسي به شاخص‌هاي بهداشت و درمان، رتبه ۱۸ در ارتباط با ۷ شاخص اقتصادي، رتبه ۱۰ در ارزيابي و تحليل شاخص‌هاي توسعه انساني در مناطق شهري كشور و نيز رتبه ۱۲ در سطح كيفيت زندگي ميان استان‌هاي كشور.
اين مسائل نشان از واقعيتي تلخ از سيماي توسعه‌نيافتگي خوزستان و شرايط زيستي ساكنانش دارد؛ واقعيتي كه بحران‌هاي محيط زيستي مانند گردوغبار به صورت مكرر و مستمر و با شدت بالا به وخامت آن افزوده است. از طرفي قدرت ايجاد شرايطي براي تاب‌آوري در برابر اين پديده از دست رفته است. همه اين موارد باعث شده كه رضايتمندي كه بر اساس ميزان برخورداري و دسترسي به منابع رفاهي از زندگي مطرح مي‌شود وجود نداشته باشد.
افزايش تاب‌آوري در برابر گردوغبار نيازمند چه اقداماتي است؟
با اين فرض كه امكان كنترل و توقف پديده گردوغبار در كوتاه‌مدت به دلايل شكل ساختار حكمراني و با توجه به تغييرات اقليمي و سياست‌هاي آبي در كشور و منطقه وجود ندارد، دو نوع مواجهه با پديده گردوغبار بايد در دستوركار قرار بگيرد. اولين اقدام آغاز يك بسته توسعه انساني است كه شاخص‌هاي كلاسيك توسعه را به وجود آورده و ارتقاء دهد. دومين اقدام نوآوري و خلاقيت در اداره شهرها و روستاها و تغيير فضاهاي كلاسيك و ايجاد فضاها و روش‌هاي جديد زيست اجتماعي است.
سياست‌هاي بسته توسعه‌اي به مسئله رفاه و ارتقاي سطح زيست مربوط شده و در جهت از بين بردن فقر و محروميت و بيكاري و بهبود شاخص‌هايي كه وضعيت بهداشت، آموزش و فرهنگ يك جامعه را مشخص مي‌كند هدف‌گذاري مي‌شود. همچنين افزايش دستمزدها، پرداخت پاداش‌هاي مالي، ارائه تسهيلات تفريحي و فرهنگي از سوي كارفرماها، پرداخت حق شرايط سخت و تغيير قوانين بازنشستگي در اين مناطق از ديگر اهداف اين بسته توسعه انساني است.
تحول در معماري و برنامه‌ريزي شهري، گسترش زيرساخت‌هاي دولت الكترونيك، بهينه‌سازي اماكن عمومي، بالابردن سطح خدمات پزشكي و آموزشي و رفاهي، كاهش ساعات كاري در فعاليت‌هاي بيروني و افزايش دستمزدها، تغيير نظام‌نامه مهندسي ساختمان براي الزام پيمانكاران به تطابق با معيارهاي توسعه پايدار، پرداخت تسهيلات بهسازي خانه‌ها از جمله مواردي است كه مي‌تواند از رنجش زندگي در گردوغبار بكاهد. بخشي از اين موارد بايد با هدف ظرفيت‌سازي و تاب‌آوري ساختاري در مقابل پديده گردوغبار اجرايي شود.
گسترش زيرساخت‌هاي دولت الكترونيك چگونه قرار است ميزان تاب‌آوري را افزايش دهد؟
گسترش دولت الكترونيك نياز حضوري به انجام مراحل اداري و ميزان رفت‌وآمد در فضاي آزاد را كاهش مي‌دهد. بخش بزرگي از ازدحام شهري مربوط به انجام كارهاي اداري و بانكي است و بروزرساني سيستم بروكراتيك با نگاه به تجربيات كشورهاي پيشرفته از اين ازدحام شهري كم مي‌كند.
در بخش ساختماني چه بايد كرد؟
در بخش ساخت‌وساز بايد به ساخت منازل مسكوني طبق معيارهاي پايداري به لحاظ نوع مصالح، ورودي‌ها و منافذ، چيدمان معماري براي كاهش نفوذ گردوغبار و هواي آلوده و گرم به داخل ساختمان، نصب دستگاه‌هاي تهويه در منازل تازه‌ساز و ادارات و پرداخت وام‌هاي كم‌بهره براي بهبود وضعيت خانه‌هاي قديمي و مناطق محروم توجه شود.
چگونه مي‌توان ميزان تاب‌آوري را در شرايط كاري و اداري افزايش داد؟
در روزهاي آلوده و گرم ضرورت دارد كه ساعت كاري كاهش و شيفت‌هاي كاري افزايش پيدا كند. به كارگيري نيروهاي بيشتر، افزايش حقوق، پرداخت پاداش، فراهم كردن امكانات خاص براي استراحت دوره‌اي در زمان كار از ديگر اقدامات در اين شرايط است. تعطيلي همه شركت‌ها، ادارات و نهادهاي دولتي و خصوصي و كارگاه‌هاي صنعتي و مراكز آموزشي بايد به موقع اعلام شود. با توجه به نقشه‌هاي ماهواره‌اي مي‌توان با دقت بالا وقوع گردوخاك را پيش‌بيني كرد. ضمن اين كه نصب و بروزرساني تجهيزات پايش و سيستم هشدار پديده‌هاي جوي بايد در كشور و به ويژه در مناطقي كه تحت تاثير مستقيم پديده‌هاي حدي (Extreme) هستند انجام شود.
چه طراحي‌ها و برنامه‌ريزي‌هايي تاب‌آوري شهرها را افزايش مي‌دهد؟
در اين راستا بايد فضاهاي شهري متناسب با نوع اقليم جديدي كه علاوه بر گرما يا شرجي بودن هوا، گردوغبار هم بر آن افزوده شده است ايجاد كرد. سايه‌بان‌ها، آلونك در پارك‌ها، اتاق‌هاي مادران و كودك، ايستگاه‌هاي مدرن اتوبوس با سيستم تهويه هوا و تجهيزات خنك‌كننده، مدرن‌سازي ناوگان حمل‌ونقل عمومي منطبق با اقليم و توزيع رايگان ماسك‌هاي مناسب در سطح شهر و محل‌هاي كاري از جمله اقداماتي است كه تاب‌آوري شهرهاي ما را در مقابل گردوغبار بيشتر مي‌كند. اما همه راهكارهايي كه گفته شد صرفا روي كاغذ بوده و مسئله اساسي ساختار اقتصادي سياسي موجود است. ما در تامين نيازهاي ابتدايي خود هم مانده‌ايم. چشم‌انداز تورم، فقر و شاخص فلاكت روشن نيست. در اين شرايط، مقوله توسعه، بالاخص توسعه‌ي پايدار، فرع بر مقوله‌ي حكمراني شده است. وضعيت استاني مثل خوزستان و توسعه‌نيافتگي و مخاطراتي كه با آن روبه‌رو است جداي از كليت ساختار نيست و به بيان دقيق‌تر نتيجه‌ي بلافصل عملكرد سيستم حكمراني است.
مقالات ديگر:وكيل كيفري غرب تهران
روايتي از ورود به رشتهاي ناشناخته تا دانشمند برتر جهان شدن